TÜRKİYE’NİN KOMŞULARI
VE ÖZELLİKLERİ

1. BULGARİSTAN:
Bir Balkan ülkesi olan Bulgaristan, kapladığı alan bakımından Türkiye’ye göre küçük bir ülkedir. Yüz ölçümü 110 994 km2’dir. Başkenti Sofya’dır. Devlet başkanı Georgi Parvanov’dur. Başbakanı Simeon Sakskoburggotski’dir. Para birimi Leva’dır. Yönetim şekli Cumhuriyettir. Resmi dili Bulgarca’dır. Dini Hıristiyanlık ve İslamiyet’tir. Nüfusu 9 005 000’dir. Komşuları; kuzeyde Romanya, batıda Yugoslavya, güneyde Yunanistan, güney-doğuda Türkiye’dir. Kişi başına düşen milli gelir 4 300 ABD dolarıdır.
En kalabalık şehri Sofya’dır ( 1 192 700 ). Bunu Filibe ( 309 242 )
ve Varna (251 588 ) takip eder. Türklerin yoğun olduğu bölgeler Silistre, Plevne, Rusçuk, Razgrad, Sofya, Filibe, Kırcaali, Mestanlı, Hasköy, Varna, Şumnu, Köstendil, Yanbolu ve Burgaz’dır.
Balkanlar ve Rodop Dağları ülkenin en önemli dağlarıdır. Kuzey kesimi
Tuna’nın kolları ile ayrılmıştır. Güney kesiminde Meriç nehrinin aktığı alüvyonlu
ova vardır. Koca Balkanların doğuda kalan bölümünde Sipka geçidi vardır.
Bulgaristan’ın iklimi genel olarak karasal iklim özelliğini taşır. Karadeniz’e bakan doğu bölgelerinde deniz iklimi etkisi görülür. Dağlık alanlar ormanlarla, alçak yerler ise bozkırlarla kaplıdır.
Bugün bir tarım ülkesi olan Bulgaristan, tahıl, tütün, şeker pancarı, ayçiçeği, gül ve üzüm en çok üretilen tarım ürünlerindendir. Yer altı kaynaklar bakımından zengin değildir.
Bulgaristan, yüzyıllarca Türklerin idaresi altında kalmıştır. Bugün ülkenin pek çok yerinde görülen hamamlar, çeşmeler, köprüler ( Mustafa Paşa köprüsü ), camiler ve benzeri tarihi yerler o dönemin izlerini taşımaktadır.
Bulgaristan’dan satın aldıklarımızın başında; bazı petrol ve orman ürünleri satın alırız. Bulgaristan’a sattıklarımızın ise; krom cevheri, demir-çelik ve bazı petrol ürünleri ile afyon ve kuru fasulye’dir.

2. YUNANİSTAN:
Batı komşumuz olan Yunanistan, Balkan Yarımadası’nın güney kısmında yer alır.
Kapladığı alan Türkiye’ye göre azdır. Devlet başkanı Karlos Papoulias’tır. Başbakanı Kostas Karamanlis’tir. Para birimi Euro’dur.Yüz ölçümü 131 990 km2’dir. Başkenti Atina’dır. Cumhuriyetle yönetilir. Dini Hıristiyanlık ve İslamiyet’tir. Resmi dili Yunancadır. Ülkenin nüfusu 10 665 989’dur. Komşuları Bulgaristan, Makedonya, Arnavutluk ve Türkiye’dir. Yunanistan’ın önemli bölgeleri;Selanik, Drama, Kavala, Gümülcine, Yenice, Dedeağaç, Selânik, Serez, Pire, Atina, Patras’tır.
Dağlık bir ü olan Yunanistan’ın en önemli dağları Rodop ve Pindus’tur.
Akarsu boylarındaki ovalar, verimli düzlüklere sahiptir. Vardar ve Tesalya bunların en önemlilerindendir. Yunanistan’la sınırımızı Meriç nehri belirler.
Ülkenin kıyıları ve adaları, Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. İç kesimlere gidildikçe karasal iklim etkisini gösterir. Kıyı kesimlerinde zeytin, üzüm, turunçgiller ve tütün yetiştirilir. İç kesimlerde ise daha çok tahıl yetiştirilir. Yunanistan’da denizcilik, öneli bir gelir kaynağıdır. Yer altı kaynakları bakımından ise fakirdir. Sanayisi fazla gelişmemiştir.
Dillerine, gelenek ve kültürlerine son derece bağlı olan Yunanistan’daki Türkler, daha çok tarımla uğraşırlar. Buradaki soydaşlarımıza Lozan Antlaşması ile birtakım haklar sağlanmıştır. Ancak soydaşlarımızın Yunan hükümetlerinin kendilerine karşı tutumlarından kaynaklanan bazı sorunlar vardır. Bu sorunlar ikili görüşmeler ve antlaşmalar yolu ile giderilmeye çalışılmaktadır.
Yunanistan’la Türkiye arasında bir çok alanda ortak iş birliği çabaları sürmektedir. 1987 yılında Davos’ta başlatılan görüşmelerle ticari ve ekonomik iş birliğimizin geliştirilmesi, Ege ve Kıbrıs konularınında anlaşmaya varılması öngörülmektedir.
Yunanistan’ın ekonomisi: sanayi ürünleri, turizm, gıda, tütün, tekstil, kimya; tarım ürünleri buğday, mısır, arpa, seker pancarı, zeytin, domates, üzüm, ettir.
İhraç malları imalat sanayi ürünleri, gıda, yakıttır.

3. SURİYE:
Güney komşumuz olan Suriye kapladığı alan bakımından Türkiye’ye göre küçük bir ülkedir. Yüz ölçümü 185 180 km2’dir. Devlet Başkanı Başar el-Esad’tır. Başbakanı Muhammed Naci el-Otari’dir. Para birimi Suriye poundu’dur. Yönetim şekli cumhuriyet olan Suriye’nin başkenti Şam’dır. Dini İslamiyet’tir. Resmi dili Arapça’dır. Ülkenin nüfusu 16 729 000’dur. Kişi başına düşen milli gelir 2 500 ABD dolarıdır. Komşuları Irak, Ürdün, Lübnan ve Türkiye’dir. Suriye’nin önemli bölgeleri;Şam, Halep, Hama, Humus’tur.
Suriye’nin en önemli dağları, Akdeniz kıyısına paralel uzanan Ensariye Dağlarıdır. Ülkenin doğusunda platolar, güneydoğusunda ise çöller geniş yer kaplar. Buralarda iklim çok sıcak ve kuraktır. Kıyı kesimlerinde ise Akdeniz iklimi görülür. Akdeniz kıyılarında maki, yükseklerde orman yer alır. Başlıca akarsuyu Asi’dir. Fırat Nehri’nin de bir bölümü bu ülkeden geçer.
Suriye’nin ekonomisi tarıma dayanır. En çok tahıl üretilir. Sebze ve meyvede yetiştirilir. Ülkede hayvancılık da önemli bir geçim kaynağıdır. Uzun yıllar, Osmanlı yönetiminde kalan Suriye de Türklerin izlerini taşıyan birçok tarihi eser vardır. Halep kentinin güneydoğusundaki Caber Kalesi bunların en önemlisidir. Burası, Türk bayrağının dalgalandığı ve Türk askerlerinin nöbet tuttuğu sınırlarımız dışındaki tek toprağımızdır.
Türkiye ile Suriye arasındaki ekonomik ilişkiler 1980 yılından itibaren gelişmeye başlamıştır. Ancak 1983 yılında sonra Suriye’nin, içine düştüğü ekonomik sıkıntılara paralel olarak bu ülke ile olan ticaretimizi azaltmıştır.

4. IRAK:
Asya’nın batısında olan Irak, Türkiye’nin güneydoğusunda bulunur. Kapladığı alan bakımından Türkiye’ye göre küçük bir alandır ( 435 052 km2 ). Cumhurbaşkanı Celal Talabani’dir. Başbakanı İbrahim el Cafari’dir. Irak Mezopotamya ( iki ırmak arası bölge ) bölgesinin büyük bir kısmını kaplar. Yönetim şekli cumhuriyet olan Irak’ın başkenti Bağdat’tır. Dini İslamiyet’tir. Ülkenin nüfusu 22 000 000 civarıdır. Resmi dili Arapça’dır. Kişi başına düşen milli gelir 2 700 ABD dolarıdır. Komşuları; batısında Suriye ve Ürdün, güneyinde Suudi Arabistan ve Kuveyt, doğusunda İran ve kuzeyinde Türkiye’dir. Irak’ın önemli bölgeleri; Kerkük, Süleymaniye, Erbil, Musul, Bağdat, Kerbelâ, Hille, Basra, El- Amane’dir. 38-48 doğu meridyenleri ile 28-38 kuzey paralelleri arasında bulunur. Asya,Avrupa ve Afrika kıtaları arasında bir geçit olarak kabul edilmektedir. Bu açıdan bakıldığında oldukça önemli bir jeopolitik konuma sahiptir.
Irak’ta iklim kış-yaz mevsimleri ve kuzey-güney bölgeleri arasında büyük değişiklik gösterir. Yaz mevsimi güneyde uzun sıcak ve kuraktır. Sıcaklık bölgede ortalama 46 dereceyi bulur. Kuzeyde ise serince ve kısa sürer. Kış mevsimi ise güneyde kısa sürer ve serin geçer. Kuzey bölgelerinde ise kış çok karlı ve uzundur. Bu bölgelerde kış aylarındaki sıcaklık ortalaması 0’ın altındadır. Yağış ise ülkenin genelinde ve kış aylarında olur. Mezapotamya’da senelik ortalaması
178 mm olan yağış, dağlık bölgelerde 1016 mm’yi bulur. Yağışlar güneyde yağmur kuzeyde kar şeklinde olur. Çöl bölgelerinde ise; ancak dünya çapında oldukça sert bir kış olduğu zamanlarda kısa süreli yağışlar tespit edilmiştir.
Irmak boylarındaki vadiler ve kuzeydeki yaylalar; daha çok tahıl ve meyve üretimine elverişlidir. Güney bölgelerde ise; buğday, arpa, mısır, pirinç, susam, fındık, birçok çeşit sebze ve meyve, tütün ve afyon yetiştirilir. Hurma ise bölgelerin tamamına yakınında yetişen milli bir üründür. (Irak tek başına dünya hurma üretiminin %75’ini karşıladığından; hurma, ekonomiye en çok katkısı olan tarım ürünüdür.)
8 yıl süren İran-Irak savaşı her iki ülkenin büyük kayıplara uğramasına neden olmuştur. Bu durum Irak’ta yaşayan soydaşlarımızı da yakından etkilemiştir. Arkasından Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesi ile başlayan Körfez savaşı da Irak’ın yenilgisi ile sonuçlanmış ve Birleşmiş Milletlerin uyguladı ambargo ile karşı karşıya kalmıştır.Bu savaştan sonra Türkiye-Irak ilişkileri de zayıflamıştır. Türkiye ile Irak Suriye ile olduğu gibi bir su sorunu yaşamaktadır. Ancak devletimiz uygulamaları ile Irak’ın da haksız olduğunu ortaya koymaktadır.





5. İRAN:
Doğu komşumuz olan İran, kapladığı alan bakımından Türkiye’nin iki katı büyüklüğündedir ( 1 648 195 km2’ dir ). Yönetim şekli cumhuriyet olan İran’ın başkenti Tahran’dır. Ülkenin nüfusu 69 018 924’tür. Dini lider Ali Hamaney’dir. Cumhurbaşkanı Mahmut Ahmedinecad’tır. Para birimi Riyal’dir. Dini İslamiyet’tir. Resmi dili Farsça’dır. Kişi başına düşen milli gelir 5.300ABD dolarıdır. Komşuları Irak, Türkmenistan, Pakistan, Afganistan, Azerbaycan, Nahcivan ve Türkiye’dir. İran’ın önemli bölgeleri; Tahran, Zencan, Kürdistan, Hemedan, Kermanşah, İlam, Fars, Kerman, İsfahan, Gülistan’dır.
İran, genel olarak dağlık bir ülkedir. Elbruz ve Zagros dağları, en önemli yükseltilerdir. İç kesimlerde platolar yer alır. Urmiye gölü, ülkenin en büyük gölüdür. Etrafı dağlarla çevrili olması nedeniyle deniz etkisi görülmediği iç kesimlerde, geniş çöl alanları vardır. Hazar gölü kıyıları ise nemli ve her zaman yağışlıdır. Ülkenin iç kesimleri bozkırlarla, Elbruz dağlarının kuzey yamaçları ormanlarla kaplıdır.
İran’da çeşitli tarım ürünleri yetiştirilir. Buğday, arpa, meyve, sebze, çay, pamuk, şeker kamışı, tütün ve pirinç en çok yetiştirilen ürünler arasındadır.
Hayvancılık da önemlidir. Ancak, ülkenin asıl zenginlik kaynağını petrol oluşturur. Petrol üretiminde, dünyanın sayılı ülkeleri arasındadır. Petrol yataklarının hemen hemen tamamı ülkenin güneybatısındadır.
İran’da sanayi fazla gelişmemiştir. El tazgahlarında dokunan yün ve ipek halıları dünyaca ünlüdür.
İran’a ihraç ettiğimiz belirli ürünler arasında; başta buğday olmak üzere çeşitli tarım ürünleri, canlı hayvan ve hayvan ürünleri ile demir- çelik ürünleri yer alır. İthal ettiğimiz malların başında ise; petrol ve petrol ürünleri gelmektedir.
Avrupa ülkelerinden İran’a yapılan transit ticaret yolu da Türkiye üzerinden geçmektedir.

6. AZERBAYCAN – NAHCİVAN:
Azerbaycan, Kafkas dağlarının güneydoğusu ile Hazar Denizi arasında yer alır. Yüz ölçümü 86 600 km2’dir.Yönetim şekli cumhuriyet olan Azerbaycan’ın başkenti Bakü’dür. Ülkenim nüfusu 7 500 000’ dür. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’dir. Başbakanı Artur Rasizade’dir. Dini İslamiyet’tir. Komşuları; Rusya Federasyonu, Gürcistan, Ermenistan, İran ve Türkiye’dir. Coğrafi konumu: 40 30 Kuzey derecesi, 47 30 Doğu boylamı. Azerbaycan’ın önemli bölgeleri: Bakü, Gence, Sumgait, Ağdam, Tovuz, İmişli, Oğuz ve Saatlı’dır.
Azerbaycan'ın topraklarının % 40'ında fazla bölümü verimli ovalardan meydana gelir. Bu alanların yarıdan fazlası 400-1500 m yüksekliktedir.

Topraklarının kuzeyi yer yer 3000 metreyi aşan Kafkas Dağları ile kaplıdır.
Bu dağlar aynı zamanda ülkenin kuzey sınırını meydana getirir. Azerbaycan topraklarının en yüksek noktası Banardüz Tepesidir (4480 m). Güneybatı kesiminde ise Küçük Kafkaslar yer alır. Hazar Denizi'ne ulaşan Kızılören, Urmiye Gölüne ulaşan Acıçay ve Cıgatu gibi akarsular, dağlık kütleleri derin vadilerle yararak bölgeye çarpıcı bir görünüş kazandırmıştır. Güneybatıda 1566 m yükseklikte yer alan Urmiye Gölü, Küçük Kafkas Dağları arasında kalır. Dünyanın en büyük gölü olan Hazar Denizi'nin bir bölümü Azerbaycan sınırları içinde kalır. Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Hazar Denizi 28 m; en yüksek noktası: Bazar düzü dağı 4,485 m.
Ekonominin tarıma dayalı olduğu Azerbaycan’da, pamuk ve tahıl en çok üretilen tarım ürünleri arasındadır. Hayvancılıkta önemli bir etkinliktir. En önemli yeraltı kaynakları, petrol ve doğal gazdır. Önemli petrol yatakları Bakü’de bulunur.
Azerbaycan bağımsızlığına kavuştuktan sonra Türkiye ile olan ekonomik, sosyal ve kültürel ilişkileri gelişmiştir. Ülkedeki Türkler, Azerbaycan’ın Latin alfabesini kullanmaya başlaması ve Azerbaycan Türkçesini resmi dili olarak kabul etmesi bu bağların daha da gelişmesine kolaylık sağlamıştır. Yurdumuzda her yıl çok sayıda Azeri öğrenci yüksek öğrenim görmektedir. Bugün Türkiye, Azerbaycan petrollerinin çıkartılması, işlenmesi ve dağıtımının yapılmasıyla ilgili olarak kurulan ortaklığa imza atmış bir ülkedir.
Türkiye’nin doğu komşusu olan Nahcivan Özerk cumhuriyeti, Azerbaycan’a bağlı olup 5 500 km2 yüzölçümüne sahiptir. Nüfusu yaklaşık 500 000 civarıdır. Tarım, en ekonomik etkinliğidir. Gümüş ve kalay önemli yer altı zenginliğini oluşturur.
Türkiye-Nahcivan arasında Dilucu sınır kapısı bulunur.

7. ERMENİSTAN:
Türkiye’nin doğusunda yer alan Ermenistan, yüz ölçümü itibariyle Kafkas ülkelerinin en küçüğüdür ( 29 800 km2 ). Başkenti Erivan’dır. Ermenistan’ın nüfusu
3 326 448’dir. Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan’dır. Başbakanı Andranik Markaryan’dır. Komşuları: Azerbaycan, Nahcivan, Gürcistan, İran ve Türkiye’dir. Önemli bölgeleri: Erivan, Geğarkunik, Tavuş, Şirak ve Aragatsotn’dur.
Ermenistan, Güney Kafkas dağlarıyla Karadeniz ve Hazar Denizi arasında kalan bölgede denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Yüksek dağlar ve platolarla kaplı bir ülkedir. Önemli akarsuyu Aras’tır. İklimi karasal iklimdir.
Ermenistan’da ekilebilen yerlerde tahıl, şeker pancarı, tütün ve pamuk yetiştirilir.
Ülkede besin, dokuma, demir-çelik, alüminyum ve tarım aletleri sanayi gelişmiştir.
En önemli yer altı kaynağı bakırdır. Türkiye ile olan ilişkileri fazla gelişmemiştir.



8. GÜRCİSTAN:
Kuzeydoğu komşumuz olan Gürcistan, kapladığı alan bakımından Türkiye’ye göre küçük bir ülkedir ( 69 700 km2’dir. ). Başkenti Tiflis’tir. Ülkenin nüfusu
4 693 892’dir. Devlet başkanı Miheil Saakaşvili’dir. Başbakanı Zurab Noğaideli’dir.
Komşuları: kuzeyinde Rusya, güneyinde Azerbaycan ve Ermenistan ve güneybatısında
Türkiye yer alır. Önemli bölgeleri: Tiflis, Poti, Batum’dur.
Karadeniz sahili ve Rion havzasında ılık, nemli ve yarı tropik bir iklim hüküm sürmektedir. Doğu Gürcistan'da daha karasal bir iklim hüküm sürmektedir. Kışları soğuk, yazları ise kuru ve sıcaktır.
Gürcistan topraklarının %13’ü düz arazi, %33,4’ü meyilli arazi, kalan kısmı da dağlık alandan oluşmaktadır. Toprağın yaklaşık %44’ü tarım amaçlı kullanılmaktadır.
Tarım alanlarının %21’i sulu arazidir.
Gürcistan'ın petrol ve doğalgaz rezervleri oldukça sınırlıdır.Ülkede çıkarılan başlıca mineraller manganez ve perlittir. Bunun yanı sıra, ülkenin dünyaca meşhur şifalı su kaynakları ile kaplıcaları bulunmaktadır.Metal alaşımları üretiminde kullanılan ve önemli ihracat potansiyeline sahip manganez minerallerinin üretimi, hala Sovyet döneminden kalma eski yöntemlerle sürdürülmektedir. Dünyadaki en zengin manganez rezervleri Gürcistan’ın Chiatura bölgesinde bulunmaktadır.
Ülkede ekilebilen yerlerde yetiştirilen tarım ürünleri çok çeşitlidir. İklimin elverişliği sayesinde Karadeniz kıyılarında daha çok çay ve turunçgiller tarımı gelişmiştir. Mısır, pamuk, tütün, üzüm ve ayçiçeği ise iç kesimlerin önemli tarım ürünlerindendir.
Türkiye ile Gürcistan arasındaki ilişkiler her geçen gün olumlu yönde gelişmektedir. İki ülke arasında açılan Sarp sınır kapısı ticari ilişkilerimizin gelişmesini sağlamıştır.

9. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ ( KKTC ):
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Türkiye’nin güneyinde yer alan Kıbrıs adasının kuzey bölümünü oluşturur. Ada yüz ölçümünün ( 9 252 km2 ), % 34,4’ünü kaplayan KKTC’nin başkenti, Lefkoşa’dır. Nüfusu 232 371’dir. Kurucusu Rauf Denktaş’tır. Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat’tır. Başbakan Ferdi Sabit Soyer’dir. Önemli bölgeleri; Girne, Lefkoşa, Güzelyurt ve Mağusa’dır.
Kıbrıs tarihte pek çok halkların ve ulusların kaynaştığı 3355 km2 toprağa sahip ve doğal kaynakları, ılıman iklimi nedeni ile sürekli göç almıştır. Bu kavimler Yunanlılar, Ermeniler, Lübnanlılar, Osmanlılar ve Anadolu’dan gelen Türklerdir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kuzeyinde beşparmak sıradağları uzanır. Güney doğusunda ise iç ova yer alır. Ülkede Akdeniz iklimi etkilidir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. İklime dayalı olarak hakim bitki örtüsünü makiler oluşturur. Ancak beşparmak sıradağlarında seyrek orman örtüsüne rastlanır. Ülkedeki akarsuların hemen hepsi kısa ve rejimleri düzensizdir.

Kıbrıs’ta Türk köyleri, Türk mahalleleri uzaktan görünen minareleri ile kendini belli eder. Adanın her tarafında cami, medrese, çeşme, su kemerleri, hamam, kütüphane, konak gibi Türk mimarisinin izlerini taşıyan eserler bulunmaktadır.
1571 yılında Osmanlılar tarafından fethedilen Kıbrıs adası, 307 yıl Osmanlı Devleti’nin yönetiminde kalmıştır. Kıbrıs Türkleri adaya, Anadolu’dan gelip yerleşmişlerdir. Türkler, inançlarını, geleneklerini günümüze kadar korumuş vatansever insanlardır. Yurdumuz Türkiye’den ‘ ana vatan ‘ olarak söz ederler.