İNTERNET OKUL - Hormonal Sistem

HORMONAL SİSTEM (ENDOKRİN SİSTEMİ)
İnsandaki salgı bezleri üç çeşittir:
1- Dış Salgı Bezi: Kanallı bezler olup, salgılarını kanal aracılığıyla iletirler. Örneğin; tükürük, gözyaşı, ter bezleri gibi.
2- İç Salgı Bezi: Kanalsız bezler olup, salgılarını direk kana verirler. Salgılarına hormon denir.
3- Karma Bez: Hem bir kanala, hem de kana salgı verirler. Örneğin; pankreas.
Hormonal sistem, iç salgı bezlerinden oluşur.(pankreas hariç, pankreas karma bezdir.)
Hormon, kan yoluyla vücuda dağıtılan, belli hedef organlarda etki gösteren kimyasal maddelerdir. Her hormonun etkilediği hücre, doku ve organ farklıdır. Bunlara hedef organ veya hedef doku denir.
Hormonlar hayvanlarda kanla, bitkilerde soymuk borularıyla taşınır.
Hormonlar, gerektiği miktarda salgılanırlar. Kana geçtikten sonra etkili olurlar ve miktarları zamanla azalır. Hormonların az ya da çok salgılanması hastalık yapar.
Hormonların Görevleri:
1- Sinir sistemi ile birlikte vücudun düzenli çalışmasını sağlar.
2- Vücudun iç dengesinin korunmasında görev alır.
3- Üreme ve eşey faaliyetlerini, cinsiyet özelliklerini belirler.
4- Vücudun gelişmesini ve büyümesini kontrol eder.

HORMON ÜRETEN BEZLER

BEZİN ADI

YERİ

SALGILADIĞI

HORMON

ÖZELLİKLER

Hipofiz Bezi

Beynin taban kısmında bulunan nohut büyüklüğünde bir bezdir

A- Büyüme hormonu

B-Tiroit uyarıcı hormon

C- Adrenal hormon

(böbrek üstü)

D- Metabolizmayı

düzenleyen 5 çeşit

hormon.

Kemiklerin ve genel olarak vücudun büyümesini kontrol eder.

Tiroit bezinin çalışmasını kontrol eder. Böbrek üstü bezinin çalışmasını uyarır. Su metabolizmasını, kan basıncını ve düz kas faaliyetlerini kontrol eder, iyon dengesini sağlar. Dişilerde süt üretilmesini sağlayan hormon üretir. Üreme hücrelerinin oluşmasını sağlayan hormon üretir.

Büyüme Hormonu, çocukluk çağında az salgılanırsa cücelik, çok salgılanırsa devlik olur. Ergenlik çağından sonra çok salgılanırsa akromegali denilen el, ayak ve yüz kemiklerinde oransız büyüme olur.

Epifiz Bezi

Beyin yarım küreleri arasında

Melatonin hormonu

Eşey organlarının ergenlik döneminden önce gelişmesini engeller.

Tiroit Bezi

İki loplu olup,

boyunda, gırtlağın altında soluk borusunun iki yanındadır.

A- Tiroksin

B- Kalsitonin

Hormonlarını salgılar

A-Tiroksin, büyüme ve gelişmede etkilidir. Vücut metabolizmasını düzenler; gelişme döneminde az salgılanırsa cücelik ve zekâ geriliğine neden olur. Yetişkin insanlarda az salgılandığında metabolizma hızı yavaşlar, vücut ısısı düşer, saçlar dökülür. Fazla salgılanırsa, metabolizma hızı artar, sinirlilik, çarpıntı, ortaya çıkar. Tiroksin, iyot eksikliğinden dolayı az salgılanırsa, bez, normalden fazla çalışarak büyür. Bu hastalığa guatr denir.

B- Kalsitonin, vücudun kalsiyum, fosfor dengesini ayarlar. Kandaki kalsiyum kemiklere geçtikten sonra, Kalsitonin sayesinde kemikler sertleşir.

Paratiroit

Bezi

Tiroit bezinin arkasında

Parathormon

Kalsiyumun kemiklerden kana geçmesini sağlar. Az salgılanırsa tetani hastalığı oluşur. Fazla salgılanırsa kemikler yumuşar.

Böbrek Üstü

Bezleri

Böbreklerin üst kısmı

Kabuk bölgesi:

A- Kortizol

B- Aldesteron

Öz bölgesi:

Adrenalin

Kortizol: Kan şekerini artırır. Protein, yağları glikoza dönüştürür.

Aldesteron: Vücutta su ve iyon dengesini düzenler.

Adrenalin: Heyecan, korku anında kana karışır. Kalbin çalışma hızı ve kan basıncı, solunum hızı artar. Kas ve karaciğerde glikojen yıkımı ve oksijen tüketimi hızlanır.

Pankreas

(karma bez)

Midenin alt kısmında bulunur

A- İnsülin Hormonu

B- Glukagon Hormonu

(Bu iki hormon birlikte

çalışır.)

İnsülin: Kandaki şekerin (glikoz) fazlasının karaciğerde(glikojen olarak) depolanmasını sağlar.(Kan şekerini düşürür.) İnsülin az salgılanırsa kanda şeker miktarı artar.(Şeker hastalığı)Glukagon:Kas ve karaciğerdeki glikojenin, gerektiğinde kana geçmesini sağlar. (Kan şekerini yükseltir.)

Eşey Bezi